Од­нос кон ИВЗ е ди­скри­ми­на­тор­ски

НН: Ја­куп Се­ли­мов­ски, ИВЗ

ПН: Поч­ну­вај­ќи од по­ста­ву­ва­ње­то кр­сто­ви на са­ат-ку­ли­те, па сѐ до ре­ги­стри­ра­ње­то на па­ра­лел­на­та ис­лам­ска за­ед­ни­ца во При­леп,ре­вол­тот во Ис­лам­ска­та вер­ска за­ед­ни­ца сѐ по­ве­ќе рас­те. Во ин­терв­ју за не­дел­ни­кот „Ре­пуб­ли­ка“ пр­ви­от чо­век на Се­кто­рот за обра­зо­ва­ние и за вер­ско вос­пи­ту­ва­ње во ИВЗ, Ја­куп Се­ли­мов­ски, ги откри­ва при­чи­ни­те за бој­кот на ме­ѓу­ре­ли­ги­ска­та свет­ска кон­фе­рен­ци­ја од стра­на на Ис­лам­ска­та за­ед­ни­ца.

 

Не се отка­жу­ва­ме од ба­ра­ње­то за из­град­ба на Бур­ма­ли-џа­ми­ја на скоп­ски­от пло­штад, а ако таа ло­ка­ци­ја би­де обес­че­сте­на со ка­ква би­ло дру­га град­ба, ќе ре­а­ги­ра­ат си­те мус­ли­ма­ни, ве­ли Се­ли­мов­ски.

– Ма­ке­до­ни­ја е мул­ти­кон­фе­си­о­нал­но оп­штес­тво и ре­дов­ни­те од­но­си ме­ѓу вер­ски­те за­ед­ни­ци се не­оп­ход­ност, осо­бе­но ме­ѓу две­те нај­го­ле­ми за­ед­ни­ци Ма­ке­дон­ска­та пра­вос­лав­на цр­ква – Охрид­ска ар­хи­е­пи­ско­пи­ја и Ис­лам­ска­та вер­ска за­ед­ни­ца? Ка­ко ре­зул­тат на ме­ѓу­ре­ли­ги­ска­та со­ра­бо­тка е и одр­жу­ва­ње­то на свет­ска­та ме­ѓу­ре­ли­ги­ска кон­фе­рен­ци­ја во Охрид. ИВЗ нај­а­ву­ва бо­јот, кои се при­чи­ни­те?

Ќе ја бој­ко­ти­ра­ме ме­ѓу­ре­ли­ги­ска­та кон­фе­рен­ци­ја од по­ве­ќе при­чи­ни. Кон­фе­рен­ци­ја­та за ди­ја­лог ме­ѓу кул­ту­ри­те и ци­ви­ли­за­ци­и­те на РМ тре­ба да се одр­жи во Охрид во 2013 го­ди­на, под ор­га­ни­за­ци­ја на Ми­ни­стерс­тво­то за кул­ту­ра, а под па­тро­нат на пре­тсе­да­те­лот на РМ. МПЦ, ИВЗ, ка­ко и дру­ги­те вер­ски за­ед­ни­ци се учес­ни­ци во тој ди­ја­лог со свои прет­став­ни­ци, ка­ко во ко­ор­ди­на­тив­но­то те­ло за ор­га­ни­зи­ра­ње на оваа кон­фе­рен­ци­ја, та­ка и со прет­став­ни­ци што ние ги пред­ла­га­ме, а кои ќе има­ат свои из­ла­га­ње на одре­де­ни­те те­ми. Од­но­си­те на ИВЗ со МПЦ се до­бри, не­ко­гаш би­ле и по­до­бри, по­се­којд­нев­ни, не­ко­гаш се по­за­ла­де­ни и по­ре­тки и сѐ по­ве­ќе се фор­мал­ни откол­ку што има­ат не­ка­ква со­др­жи­на. Ние за да има­ме по­до­бри ме­ѓу­себ­ни од­но­си, не са­мо ИВЗ и МПЦ, ту­ку и дру­ги­те ре­ли­ги­оз­ни гру­пи и вер­ски за­ед­ни­ци, уште пред се­дум-осум го­ди­ни фор­ми­рав­ме ед­но на­ше ме­ѓу­себ­но за­ед­нич­ко те­ло за ме­ѓу­кон­фе­си­о­нал­на со­ра­бо­тка и со­вет за ме­ѓу­вер­ска со­ра­бо­тка. Со­ве­тот на по­че­то­кот бе­ше на ни­во на прет­став­ни­ци на ли­де­ри­те на вер­ски­те за­ед­ни­ци и то­гаш пот­тик­на мно­гу пра­ша­ња ка­ко За­кон за вер­ски за­ед­ни­ци, се ан­га­жи­ра­ше за во­ве­ду­ва­ње на ве­ро­на­у­ка­та во ос­нов­ни­те учи­ли­ште, се ан­га­жи­ра­ше за ле­га­ли­зи­ра­ње на про­це­сот на де­на­ци­о­на­ли­за­ци­ја. Пос­лед­ни­те не­кол­ку го­ди­ни тој со­вет се по­диг­на на ни­во на ли­де­ри, поч­на до­бро, но, спо­ред ме­не, тие сѐ по­ре­тко и по­ре­тко се сре­ќа­ва­ат…

МН: МПЦ зав­ле­гу­ва во ин­те­ре­си­те на ИВЗ

– Зо­што се сред­би­те тол­ку ре­тки? Не­ма по­тре­ба од тоа, не­ма отво­ре­ни пра­ша­ња?

Јас мис­лам де­ка има, ме­ѓу­тоа ра­бо­ти­те се про­ме­не­ти. Не­кои чле­но­ви на ме­ѓу­ет­нич­ки­от со­вет чув­ству­ва­ат де­ка не­ма по­тре­ба тол­ку мно­гу да се ан­га­жи­ра ме­ѓу­ет­нич­ки­от со­вет за­тоа што про­фи­ти­ра­ат од овие со­стој­би што по­сто­јат во РМ и мис­лат де­ка на та­ков на­чин ги ос­тва­ру­ва­ат сво­и­те ин­те­ре­си. Од дру­га стра­на, сме­там де­ка од­но­си­те ме­ѓу ИВЗ и МПЦ мо­жат да би­дат уште по­до­бри, по­и­скре­ни и по­со­др­жај­ни, ме­ѓу­тоа тоа сѐ по­ве­ќе ќе за­ви­си од дру­ги­от парт­нер, од­нос­но од прет­став­ни­ци­те на МПЦ. По­ра­ди тоа што ве­ќе има­ме со­стој­би ка­де што одре­де­ни нив­ни епар­хии зав­ле­гу­ва­ат во ин­те­ре­си­те на ИВЗ. Ќе го спо­ме­нам проб­ле­мот со џа­ми­ја­та во се­ло Град, Дел­чев­ско, ка­де што без зна­е­ње на ИВЗ, а по ба­ра­ње на Бре­гал­нич­ка­та епар­хи­ја­та, џа­ми­ја­та и мус­ли­ман­ски­те гро­би­шта (ка­де што сѐ уште има 10-15 мус­ли­ман­ски ку­ќи што жи­ве­ат во се­ло­то) во оп­штин­ски­от ка­та­стар ѝ се пре­фр­ле­ни ка­ко имот на Бре­гал­нич­ка­та епар­хи­ја. За ова ис­пра­тив­ме и пис­мен до­пис до МПЦ, ме­ѓу­тоа, за жал, до де­нес не од­го­во­ри­ја. Се­га мус­ли­ман­ски­те гро­би­шта што се актив­ни и ка­де што се по­гре­бу­ва­ат мус­ли­ма­ни се имот на МПЦ.

Вто­ри­от при­мер е Ху­са Ме­дин-па­ши­на­та џа­ми­ја во Штип, ко­ја бе­ше ед­на од пет­те џа­мии што ИВЗ ба­ра­ше др­жа­ва­та да ги вра­ти во неј­зи­на над­леж­ност, во 2006 го­ди­на др­жа­ва­та ѝ го вра­ти тој имот на ИВЗ, но, за жал, во 2009 го­ди­на Ми­ни­стерс­тво­то за фи­нан­сии, по ба­ра­ње на Бре­гал­нич­ка­та епар­хи­ја ѝ ја про­да­де џа­ми­ја­та (ко­ја функ­ци­о­ни­ра ка­ко џа­ми­ја и ние во пе­ток др­жи­ме мо­ли­тва во неа) на епар­хи­ја­та за 8.000 евра. Ве­ќе е во пра­ша­ње за­гро­зу­ва­ње на ин­те­ре­си­те на ИВЗ.

По­тоа, но­ва­та цр­ква „Св. Кон­стан­тин и Еле­на“, ко­ја поч­на да се гра­ди пред До­мот на АРМ, се гра­ди врз пар­це­ла што прет­ход­но бе­ше имот на ИВЗ. Ста­ну­ва збор за на­ци­о­на­ли­зи­ран имот, кој Ко­ми­си­ја­та за де­на­ци­о­на­ли­за­ци­ја го по­твр­ди ка­ко имот на ИВЗ, ме­ѓу­тоа во тоа вре­ме, спо­ред Де­тал­ни­от ур­ба­ни­стич­ки план, та­му беа пла­ни­ра­ни парк и зе­ле­ни­ло, нам не ни се вра­ќа имот, ту­ку ни се да­ва ком­пен­за­ци­ја. Ко­га по­ба­рав­ме да ни се вра­ти и да че­ка­ме из­ме­на на ДУП, нам тоа не ни се доз­во­ли, ме­ѓу­тоа вед­наш ко­га ста­на пра­во­сил­на по­стап­ка­та за ком­пен­за­ци­ја и ние ја при­фа­тив­ме ком­пен­за­ци­ја­та, вед­наш се пот­тик­на ини­ци­ја­ти­ва за из­ме­на на ДУП и вед­наш ту­ка се на­цр­та мар­кич­ка за цр­ква. Ние не сме про­тив из­град­ба на цр­ква и да по­ба­раа сог­лас­но­то од нас ние ќе им ја да­дев­ме, но проб­ле­мот е во од­но­сот. Та­му ка­де што МПЦ сме­та де­ка тре­ба гра­ди цр­кви, не­ка гра­ди во сог­лас­ност со за­кон­ска­та ре­гу­ла­ти­ва. Но, ба­ра­ме исто­то да ва­жи и за нас.

Овие ра­бо­ти поч­наа по­ра­но, се оби­дов­ме не­кои ра­бо­ти да ги ста­ви­ме во за­бо­рав за да има­ме по­и­скре­ни од­но­си. Пр­ви­те ва­кви не­до­раз­би­ра­ња поч­наа уште со по­ста­ву­ва­ње­то на кр­сто­ви­те на са­ат-ку­ли­те во При­леп и во Би­то­ла. Са­ат-ку­ли­те се про­фа­ни ис­лам­ски об­је­кти, ис­лам­ска тра­ди­ци­ја и кул­ту­ра на овие про­сто­ри и тие се гра­де­ни во не­по­сред­на бли­зи­на на џа­ми­и­те или на ва­каф­ски имот, по­себ­но са­ат-ку­ла­та во При­леп, ко­ја е гра­де­на во дво­рот на чар­ши­ска­та при­леп­ска џа­ми­ја. Нам не ни пре­чат по­ста­ве­ни­те кр­сто­ви, најм­но­гу ни пре­чи на­чи­нот на кој се на­пра­ви тоа.

По­тоа, Има­рет-џа­ми­ја­та во Охрид ка­де што е из­гра­де­на Све­тик­ли­мен­то­ва­та цр­ква. За таа џа­ми­ја, во со­ра­бо­тка со Ми­ни­стерс­тво­то за кул­ту­ра ба­рав­ме на­чин ка­ко да се за­чу­ва­ат оста­то­ци­те и во исто вре­ме да ѝ из­ле­зе­ме в пре­срет на МПЦ. На крај, беа по­ви­ка­ни не­кои, на­вод­но, струч­ња­ци од Тур­ци­ја, кои не беа офи­ци­јал­ни струч­ни ли­ца од Ре­пуб­ли­ка Тур­ци­ја, и тие по­ста­пи­ја врз ба­за на нив­ни­от ад хок из­ве­штај и го ур­наа це­ли­от об­јект без да се нај­де со­од­вет­но ар­хи­те­ктон­ско или ар­хе­о­ло­шко ре­ше­ние. Оста­на са­мо тур­бе­то, кое се­га се ре­кон­стру­и­ра. Има­рет-џа­ми­ја­та бе­ше це­лос­но ур­на­та, на­вод­но, и таа би­ла из­гра­де­на врз те­ме­ли­те на Све­тик­ли­мен­то­ви­от храм. Ако се­то ова се од­ви­ва­ше пре­ку по­сто­јан ди­ја­лог, ве­ро­јат­но ќе се нај­де­ше не­кое за­ед­нич­ко ре­ше­ние.

– Ре­вол­ти­ра­ни по­ра­ди прет­ход­но на­ве­де­ни­те со­стој­би, ИВЗ ре­ши да не учес­тву­ва на ме­ѓу­кон­фе­си­о­нал­на­та кон­фе­рен­ци­ја во Охрид в го­ди­на.

За да би­дат од­но­си­те по­и­скре­ни, во ид­ни­на тре­ба да не се по­вто­ру­ва­ат ва­кви­те ра­бо­ти ме­ѓу МПЦ и ИВЗ и да не по­се­га по имо­тот на ИВЗ врз ос­но­ва на ле­ген­ди. За­тоа се по­треб­ни се­којд­нев­ни и отво­ре­ни јав­ни сред­би, се­то тоа ќе вли­јае по­вол­но на фор­ми­ра­ње­то кли­ма на по­зи­тив­ни од­но­си и ме­ѓу гра­ѓа­ни­те на РМ. Што се од­не­су­ва, пак, на кон­фе­рен­ци­ја­та, пред две го­ди­ни ние имав­ме слич­ни тен­зии, по­ра­ди не­со­од­вет­ни­от трет­ман на по­тре­би­те на ИВЗ од стра­на на др­жав­ни­те ор­га­ни и ди­скри­ми­ни­ра­ње­то на ИВЗ во од­нос на МПЦ и тоа на пла­нот на ре­ша­ва­ње­то на се­којд­нев­ни­те по­тре­би и ба­ра­ња. Ние со го­ди­ни ба­ра­ме да се из­гра­ди џа­ми­ја во се­ло Ла­жец, Би­тол­ско, и по­крај тоа што по­сто­јат до­го­во­ри на вла­ди­но ни­во, со учес­тво на ло­кал­на­та власт и на ли­де­ри­те на ИВЗ, не се пре­зе­ма­ат ни­ка­кви че­ко­ри, мо­мент­но тоа пра­ша­ње е за­тво­ре­но и не е ре­ше­но, а по­ми­на и таа кон­фе­рен­ци­ја. На­вод­но, би­ле по­треб­ни не­кои сит­ни до­ку­мен­ти, но тоа не е за­тво­ре­но пра­ша­ње. Три го­ди­ни че­ка­ме да се ре­ши тоа пра­ша­ње, за што мис­лам де­ка не е во ред.

МН: Бур­ма­ли-џа­ми­ја на пло­штад

– Се отка­жа­вте ли од ба­ра­ње­то за во­зоб­но­ву­ва­ње на Бур­ма­ли-џа­ми­ја на пло­шта­дот „Ма­ке­до­ни­ја“, ко­ја се на­о­ѓа­ла на ме­сто­то на не­ко­гаш­ни­от Офи­цер­ски дом?

Не се отка­жу­ва­ме, тоа е на­ше ба­ра­ње. Убе­де­ни сме во тоа де­ка ако таа ло­ка­ци­ја би­де обес­че­сте­на со ка­ква би­ло дру­га град­ба ќе ре­а­ги­ра­ат си­те мус­ли­ма­ни на по­драч­је­то на Скоп­је и не­ма да доз­во­лат да им да­дат от­ште­та за таа ло­ка­ци­ја. Цр­ква­та што се гра­ди пред До­мот на АРМ не­ка е со сре­ќа, тре­ба­ше да се гра­ди на пло­шта­дот и ние по­ба­рав­ме во­зоб­но­ву­ва­ње на Бур­ма­ли-џа­ми­ја­та, ко­ја тре­ба да се во­зоб­но­ви, ко­ја е ос­но­во­по­лож­ник на сѐ што има­ме де­нес на дес­на­та стра­на на ре­ка­та Вар­дар, тоа би­ло прв об­јект што е из­гра­ден по Ка­ме­ни мост. Ако во­зоб­но­ву­ва­ме кул­ту­ри и тра­ди­ции и слич­но од ми­на­то­то и ста­ва­ме бе­ле­зи на гра­дот Скоп­је, во тој слу­чај би тре­ба­ло да се во­зоб­но­ви и Бур­ма­ли-џа­ми­ја. Пр­во, по­ра­ди неј­зи­на­та исто­ри­ска вред­ност, вто­ро, по­ра­ди неј­зи­на­та ар­хи­те­ктон­ска вред­ност и тре­то, по­ра­ди по­тре­ба­та од вер­ски об­јект на дес­на­та стра­на од ре­ка­та Вар­дар, ка­де што жи­ве­ат по­ве­ќе од 50.000 гра­ѓа­ни со мус­ли­ман­ска ве­ро­ис­по­вед. По­ра­ди тоа што од Не­ре­зи до с. Ба­тин­ци ние не­ма­ме џа­ми­ја во тој про­стор. Освен Бур­ма­ли-џа­ми­ја, ние не за­мис­лу­ва­ме не­што дру­го, ни­ка­ков друг об­јект на таа ло­ка­ци­ја. Ако се из­гра­ди не­што дру­го на тоа ме­сто ние ќе го сме­та­ме за обес­че­сту­ва­ње на све­то­то ме­сто на Бур­ма­ли-џа­ми­ја. Тоа си­те тре­ба да го зе­мат пред­вид.

– До ка­де е про­це­ду­ра­та за до­би­ва­ње доз­во­ла за град­ба?

Бе­ше под­не­се­но ба­ра­ње до оп­шти­на Цен­тар за из­ме­ну­ва­ње и за до­пол­ну­ва­ње на ур­ба­ни­стич­ки­от план на Мал ринг за да го тре­ти­ра на­ше­то ба­ра­ње. За жал, од то­гаш шест-се­дум па­ти се вр­ше­ни из­ме­ни и до­пол­ну­ва­ња на Мал ринг и на­ше­то ба­ра­ње сè уште не е по­ста­ве­но пред Со­ве­тот на Оп­шти­на Цен­тар. По­стои по­ли­тич­ко-не­га­тор­ски од­нос. Вто­ра­та ло­ка­ци­ја за цр­ква­та „Св. Кон­стан­тин и Еле­на“ е акту­а­ли­зи­ра­на мно­гу по­доц­на, а ние че­ка­ме мо­же­би че­ти­ри го­ди­ни. Ре­а­ги­рав­ме вед­наш по про­мо­ци­ја­та на про­е­ктот „Скоп­је 2014“, ду­ри и Вла­да­та се из­јас­ни де­ка не­ма ни­што про­тив да се из­гра­ди џа­ми­ја­та. Од дру­га стра­на, тие исти­те лу­ѓе се­га го со­пи­ра­ат про­це­сот.

– Што ќе пре­зе­ме­те по та­кви­от иг­но­рант­ски од­нос од стра­на на др­жа­ва­та?

На­ше­то ба­ра­ње трае и ин­си­сти­ра­ме на из­ме­на на ДУП. Сѐ до­де­ка ло­ка­ци­ја­та е чи­ста сме­та­ме де­ка има­ме шан­си за по­стиг­ну­ва­ње на на­ша­та цел, ма­кар и со за­доц­ну­ва­ње, сме­та­ме де­ка ќе се вра­зу­мат лу­ѓе­то и ќе до­не­сат пра­вил­на од­лу­ка. До­кол­ку се иско­ри­сти тој про­стор за из­град­ба на дру­ги об­јект, ќе сме­та­ме де­ка се вр­ши обес­че­сту­ва­ње на Бур­ма­ли-џа­ми­ја и си­те мус­ли­ма­ни во Скоп­је ќе го спре­чат та­кво­то вто­ро обес­че­сту­ва­ње на таа ло­ка­ци­ја.

– Дол­го вре­ме ИВЗ ба­ра ло­ка­ци­ја за из­град­ба на но­во се­ди­ште, кое тре­ба да би­де еден ад­ми­ни­стра­тив­но–кул­ту­рен комп­лекс.

Мо­же­би ве­ќе 10 го­ди­ни ба­ра­ме но­ва ло­ка­ци­ја за се­ди­ште на ИВЗ, ме­ѓу­тоа ин­тен­зив­но во пос­лед­ни­те пет го­ди­ни. Нѐ на­те­раа да по­ба­ра­ме про­ме­на на ДУП за ло­ка­ци­ја­та кај Фран­цу­ски гро­би­шта во Скоп­је. До­ста­вив­ме ба­ра­ње до Вла­да­та на РМ и во раз­го­во­ри на нај­ви­со­ко ни­во ни бе­ше ка­жа­но да по­со­чи­ме не­кои ло­ка­ции што се по­год­ни. Оваа ло­ка­ци­ја е чи­ста, не­ма по­ба­ру­ва­ња спо­ред За­ко­нот за де­на­ци­о­на­ли­за­ци­ја и е имот на РМ, па за­тоа по­ба­рав­ме да ни се до­де­ли. Ни ве­ти­ја де­ка ќе ни се до­де­ли, ме­ѓу­тоа та­му по­сто­е­ше са­мо Ге­не­ра­лен ур­ба­ни­стич­ки план и не по­сто­е­ше Де­та­лен ур­ба­ни­стич­ки план. За да ја за­бр­за­ме по­стап­ка­та, би­деј­ќи Вла­да­та не­ма па­ри за ДУП, а и оп­шти­на­та не­ма па­ри, ни ре­коа ние да пла­ти­ме за изра­бо­тка на ДУП, а тие ќе го усво­јат. Пла­нот не­кол­ку­па­ти ше­та од Ми­ни­стерс­тво за транс­порт во Оп­шти­на Цен­тар и пос­лед­на­та ин­фор­ма­ци­ја е де­ка Ми­ни­стерс­тво­то го да­ло во Оп­шти­на Цен­тар на по­втор­но усво­ју­ва­ње, но сè уште не­ма­ме офи­ци­јал­на ин­фор­ма­ци­ја.

МН: Де­лум­на де­на­ци­о­на­ли­за­ци­ја

– До ка­де е про­це­сот на де­на­ци­о­на­ли­за­ци­ја? Го­лем дел од об­је­кти­те во Ста­ра­та скоп­ска чар­ши­ја не­ко­гаш ѝ при­па­ѓа­ле на ИВЗ.

По­ба­рав­ме да ни се вра­тат два­та нај­го­ле­ми ана – Ка­пан-ан и Су­ли-ан, во Ста­ра­та скоп­ска чар­ши­ја, во сог­лас­ност со За­ко­нот за де­на­ци­о­на­ли­за­ци­ја, кои се имот на ИВЗ на­ци­о­на­ли­зи­ран во 1948 го­ди­на, а ние има­ме и срп­ска и ста­ра тур­ска та­пи­ја. Кур­шум­ли-ан не го ба­ра­ме, не сме го ва­де­е­ле во 1948 го­ди­на, по­ра­но бил од­зе­мен и За­ко­нот за де­на­ци­о­на­ли­за­ци­ја не го тре­ти­ра тоа. Два­та ана би­ле во на­ша сопс­тве­ност и тре­ба да ни се вра­тат, тие поч­наа да го ме­ну­ва­ат За­ко­нот за де­на­ци­о­на­ли­за­ци­ја, па го­лем комп­лекс е, под за­шти­та на кул­тур­ни­те спо­ме­ни­ци, ме­ѓу­тоа за­шти­та­та на кул­тур­ни­те ја­дра и прог­ла­су­ва­ње за спо­ме­ник на кул­ту­ра не ја до­ве­ду­ва во пра­ша­ње сопс­тве­но­ста на об­је­кти­те. И во иста­та Ста­ра чар­ши­ја ние има­ме че­ти­ри џа­мии што се за­шти­те­ни спо­ме­ни­ци на кул­ту­ра­та, а ние сме сопс­тве­ни­ци, има­ме 70 ло­ка­ли и ИВЗ ги упра­ву­ва. Ме­ѓу­тоа, ки­но­то „На­пре­док“, се­га дет­ски те­а­тар и два­та ана се три­те об­је­кти што тре­ба да ѝ се вра­тат на ИВЗ. На дру­ги­те вер­ски за­ед­ни­ца им се вра­те­ни 80-90 про­цен­ти од имо­ти­те, а на ИВЗ не се ни 30 про­цен­ти. И ту­ка се соз­да­ва тој ре­волт и не­ед­на­ков трет­ман.

– Да­ли сме­та­те де­ка ра­бо­ти­те ќе трг­нат на по­до­бро до по­че­то­кот на кон­фе­рен­ци­ја­та и ќе не­ма по­тре­ба од бој­кот или, се­пак, цвр­сто сто­и­те на ва­ши­от став?

Ние има­ме и дру­ги со­др­жи­ни. Во слу­чај да не учес­тву­вав­ме на кон­фе­рен­ци­ја­та, јав­но­ста и учес­ни­ци­те ќе би­де из­ве­сте­ни на со­од­ве­тен на­чин за на­ше­то не­у­чес­тву­ва­ње. То­гаш ќе ви­ди­ме чи­ја ќе би­де од­го­вор­но­ста.

МН: Ако поч­нат рас­ко­ли­те во ИВЗ, си­те ќе има­ат те­шко­тии

– Се ос­ло­бо­ди ли ИВЗ од ва­ха­би­стич­ко­то при­сус­тво на те­ри­то­ри­ја на Ма­ке­до­ни­ја, да­ли си­те вер­ски об­је­кти се под ва­ша кон­тро­ла?

Имав­ме проб­ле­ми, беа пре­диз­ви­ка­ни од по­ве­ќе при­чи­ни. Во рам­ки­те на ис­лам­ска­та за­ед­ни­ца не­кое вре­ме има­ше вна­треш­но раз­е­ди­ну­ва­ње и по­ра­ди тоа се соз­да­де про­стор не­кои дру­ги стру­кту­ри да има­ат вли­ја­ние. Вто­ра ра­бо­та, и над­во­реш­ни стру­кту­ри по­са­ку­ваа да ѝ на­ме­стат, на­ка­ле­мат на ИВЗ та­ква со­стој­ба и тре­та ра­бо­та, на Бал­ка­нот по­сто­е­ше по­ши­ро­ко дви­же­ње во таа на­со­ка. Се сов­пад­наа си­те три еле­мен­ти и имав­ме одре­де­ни пос­ле­ди­ци од тоа, но ко­га ви­дов­ме де­ка ни­кој не са­ка и не мо­же да ѝ по­мог­не на ИВЗ, ние ин­тер­но пре­зе­дов­ме одре­де­ни са­на­ци­ски мер­ки и ус­пе­ав­ме, ус­лов­но ре­че­но, ва­ха­би­стич­ки­те дви­же­ња да ги ста­ви­ме во рам­ки­те и во пол­за на ИВЗ, за тие да поч­нат да ја при­фа­ќа­ат Ис­лам­ска­та вер­ска за­ед­ни­ца ка­ко сво­ја вер­ска за­ед­ни­ца и да дејс­тву­ва­ат во рам­ки­те на про­по­зи­ци­и­те што ги опре­де­лу­ва Уста­вот на ИВЗ во РМ.

Ка­ко нај­се­ри­о­зен ус­лов за на­ше при­сус­тво на кон­фе­рен­ци­ја­та е при­леп­ска­та џа­ми­ја, ко­ја во 2001 го­ди­на бе­ше за­па­ле­на, а си­те цр­кви што на­стра­даа во конф­ли­ктот се са­ни­ра­ни, ду­ри и прет­став­ни­ци на ИВЗ учес­тву­ваа во са­на­ци­ја на цр­ква­та „Св. Ата­на­сиј“ во Ле­шок, то­гаш бе­ше до­го­во­ре­но и при­леп­ска­та џа­ми­ја да се во­зоб­но­ви, но до де­нес таа не е во­зоб­но­ве­на. Во исто вре­ме, и ло­кал­на­та власт ја спре­чу­ва ИВЗ да ја са­ни­ра, иа­ко има­ме пот­пи­ша­но ме­мо­ран­дум за раз­би­ра­ње со Ми­ни­стерс­тво­то за кул­ту­ра, има­ме про­ект пла­тен од ИВЗ, ве­ри­фи­ку­ван од На­ци­о­нал­ни­от кон­зер­ва­тор­ски цен­тар итн.

Мис­лам де­ка тоа тре­ба да се ре­ши што по­ско­ро, но ме­сто тоа гра­до­на­чал­ни­кот на При­леп, Ма­ри­јан Ри­сте­ски, оти­де со ед­на гру­пич­ка од ром­ско­то мус­ли­ман­ско на­се­ле­ние и со по­мош на Ко­ми­си­ја­та за од­но­си со вер­ски за­ед­ни­ци ни фор­ми­ра вер­ска за­ед­ни­ца што ја ре­ги­стри­ра во су­дот без зна­е­ње и без да по­ба­ра мис­ле­ње од ИВЗ, што е во спро­тив­но со За­ко­нот за ре­ги­стра­ци­ја на вер­ски за­ед­ни­ци. Ако мис­лат де­ка со из­град­ба­та на џа­ми­ја за дел од мус­ли­ман­ско­то на­се­ле­ние ќе се за­бо­ра­ви по­тре­ба­та од са­на­ци­ја и од ре­кон­струк­ци­ја на чар­ши­ска­та џа­ми­ја, тоа не е мож­но. Ние ни­ко­гаш не­ма да от­ста­пи­ме од тоа, чар­ши­ска­та џа­ми­ја мо­ра да се из­гра­ди за­што таа е спо­ме­ник на кул­ту­ра од 15 век и би­ла за­па­ле­на во ед­но на­силс­тво и не смее да оста­не во ва­ква со­стој­ба.

– Ме­ѓу­тоа, ре­ги­стри­ра­ње­то па­ра­лел­на вер­ска за­ед­ни­ца е го­лем проб­лем?

Ова е при­мер за дво­ен ар­шин на гле­да­ње на ра­бо­ти­те. Единс­тво­то на МПЦ се шти­ти со си­те мож­ни еле­мен­ти, ду­ри и лу­ѓе се осу­ду­ва­ни под раз­ни из­го­во­ри, но се знае со­др­жи­на­та, не­кои од нив ле­жат в за­твор за да се за­чу­ва единс­тво­то на Цр­ква­та и ни­кој не смее да фор­ми­ра па­ра­лел­на вер­ска за­ед­ни­ца во рам­ки­те на пра­вос­ла­ви­е­то. До­де­ка, во ис­ла­мот ни на­мет­наа да се фор­ми­ра ед­на гру­пич­ка, чи­ја­што ос­но­ва е су­нит­ска, а и ние сме су­ни­ти. Ис­лам­ска­та вер­ска за­ед­ни­ца во Ма­ке­до­ни­ја е су­нит­ска вер­ска за­ед­ни­ца по Уста­вот. Зна­чи, не сме­е­ја да го на­пра­ват тоа. Но Ко­ми­си­ја­та за од­но­си со вер­ски­те за­ед­ни­ци да­де сог­лас­ност, со што на­пра­ви от­стап­ка од сво­и­те ин­ге­рен­ции иа­ко е над­леж­на да ра­бо­ти во сог­лас­ност со За­ко­нот за ре­ги­стра­ци­ја на вер­ски­те за­ед­ни­ци. Зна­чи, ста­ну­ва збор за по­ли­тич­ка вол­ја. Не­кој од по­го­ре го на­пра­вил тоа за да се ди­скри­ми­ни­ра ИВЗ, од­на­тре да се раз­би­ва, да се де­ли на де­ло­ви. Но, ИВЗ по­де­ле­на во де­ло­ви ќе би­де мно­гу опас­на за це­ло­то на­се­ле­ние во Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја. Ако поч­нат рас­ко­ли­те во ИВЗ да за­зе­ма­ат се­ри­оз­ни ди­мен­зии, то­гаш сѐ око­лу нив ќе има те­шко­тии. Тие не се свес­ни ка­ков чин пра­ват и ка­ко се од­не­су­ва­ат кон ис­ла­мот и кон мус­ли­ма­ни­те и на ка­ков на­чин ги ома­ло­ва­жу­ва­ат.

– Се­га таа гру­па гра­ди џа­ми­ја во При­леп.

Да, таа е па­ра­лел­на вер­ска за­ед­ни­ца и на неа и гра­до­на­чал­ни­кот и Ко­ми­си­ја­та ѝ да­доа пис­ме­но одо­бре­ние да гра­ди џа­ми­ја. До­кол­ку по­стои ре­ги­стри­ра­на вер­ска за­ед­ни­ца за ед­на ве­ра, спо­ред За­ко­нот за ре­ги­стра­ци­ја на вер­ски за­ед­ни­ци, не мо­же да се ре­ги­стри­ра дру­га. Ова е ед­на од нај­го­ле­ми­те при­чи­ни што нѐ до­ве­ду­ва во си­ту­а­ци­ја да се пра­ша­ме да­ли е на­ше­то ме­сто во Охрид на ме­ѓу­ре­ли­ги­ска кон­фе­рен­ци­ја или не. Има­ме го­ле­ми при­чи­ни што нѐ те­ра­ат да мис­ли­ме де­ка по­на­та­му не мо­же ва­ка.

– Бро­јот на вер­ски хра­мо­ви ра­пид­но се зго­ле­му­ва. Спо­ред не­о­фи­ци­јал­ни­те ин­фор­ма­ции во Скоп­је и во око­ли­на­та бро­јот на пра­вос­лав­ни­те хра­мо­ви е око­лу 1.300, а џа­ми­и­те се за сто по­ве­ќе. Да­ли но­ви­от гра­де­жен за­лет е во ду­хот на тра­ди­ци­ја­та?

Ние не гра­ди­ме џа­мии ако не­ма­ме по­тре­ба за нив, на­ши­те џа­мии се ко­ри­стат днев­но, не го­диш­но, од праз­ник до праз­ник, од па­тро­нат на па­тро­нат. По­тре­ба­та за џа­мии се гле­да од не­дел­на­та мо­ли­тва, ко­ја се одр­жу­ва во пе­ток, ако во пе­ток си­те џа­мии се пол­ни во ед­но на­се­ле­но ме­сто и лу­ѓе­то кла­ња­ат на ули­ца или во пар­ко­ви око­лу џа­ми­ја­та, тоа зна­чи де­ка по­стои ре­ал­на по­тре­ба од нов про­стор. Во Ма­ке­до­ни­ја не­ма по­ве­ќе џа­мии откол­ку цр­кви, цр­кви има по­ве­ќе од 1.800, а џа­мии око­лу 600. По Бал­кан­ски­те вој­ни има­ло 980 џа­мии, а се­га има 600, зна­чи по­мал­ку во од­нос на пер­и­о­дот пред 100 го­ди­ни. Во Скоп­је од 1945 го­ди­на до 1990 го­ди­на има за­гу­бе­но 38 џа­мии, ур­на­ти во ко­му­ни­стич­ки­от пер­и­од. Во ур­ба­ни­от дел на Скоп­је има­ме са­мо 29 џа­мии. Дел од овие џа­мии, кои не беа са­ни­ра­ни по зем­јо­тре­сот,а ло­ка­ци­и­те беа за­чу­ва­ни, се­га се во­зоб­но­ве­ни. На ле­ви­от брег на Вар­дар има 35 џа­мии.

На ни­во на Скоп­ска­та Кот­ли­на има 112 џа­мии, 180 цр­кви, но факт е де­ка оп­кру­жу­ва­ње­то на гра­дот Скоп­је е мус­ли­ман­ско. Во Сту­де­ни­ча­ни, Са­рај, Кон­до­во, Ба­тин­ци рас­те бро­јот на на­се­ле­ни­е­то и за­тоа има но­ви џа­мии, по­тре­ба­та ба­ра­ла да се из­гра­ди џа­ми­ја, по­се­ту­ва­ни се, ние не гра­ди­ме џа­ми­ја на врв на пла­ни­на.

 

Рам­ка:

Ка­ко ИВЗ да учес­тву­ва на ед­на кон­фе­рен­ци­ја, на ко­ја тре­ба со на­ше­то при­сус­тво, со на­ши­те ре­фе­ра­ти и из­ла­га­ња да до­ка­жу­ва­ме де­ка има­ме вер­ска рам­но­прав­ност во мул­ти­кон­фе­си­о­нал­на за­ед­ни­ца, де­ка си­те гра­ѓа­ни врз ос­но­ва на нив­на­та раз­лич­на ве­ро­ис­по­вед се рам­но­прав­ни, де­ка има­ат ед­на­ков трет­ман од др­жа­ва­та и де­ка Вла­да­та со си­те нив се од­не­су­ва ед­на­кво, ко­га, очиг­лед­но, не е та­ка во пра­кти­ка. Ние ба­ра­ме ба­рем, ге­не­рал­но, да ги ис­пра­ви­ме ос­нов­ни­те еле­мен­ти, кои Вла­да­та мо­же да ги ис­пра­ви за на­ше­то учес­тво, на­ви­сти­на, да би­де и со­др­жин­ско. Се на­де­вам де­ка над­леж­ни­те др­жав­ни ор­га­ни, по­себ­но Ми­ни­стерс­тво­то за кул­ту­ра, ќе го чу­јат на­ши­от глас и ќе из­вр­шат ко­ор­ди­на­ци­ја со дру­ги­те ми­ни­стерс­тва и де­ка што по­ско­ро ќе ги по­ста­ват овие пра­ша­ња за да нај­де­ме со­од­вет­ни ре­ше­ни­ја.