[:al]Jeta e njeriut është zgavruar nga sfida të mëdha. Ky fakt e përcjell jetën në të gjitha etapat e saj. Dhe, nuk mund të ndodhë ndryshe. Ajo është bërë kështu me vetëdije. Nuk e kemi bërë ne, por dikush tjetër, të cilit ia kemi borxh të qenët tonë, sepse është e qartë se ne nuk e kemi krijuar këtë ekzistencë, por atë ia kemi borxh dikujt tjetër.
Shkruan: Hasan XHILO
Dikush tjetër e ka krijuar ekzistencën tonë dhe Ai, thjesht, mund ta ndërpresë, ta “rrëmbejë” dhe ajo, thjesht, të ndalet, sikur asnjëherë të mos ketë qenë. Premisat logjike të vënies së jetës dhe fatit të saj në këtë mënyrë, të shpijnë në mënyrë të pashmangshme në përfundimin vijues: Pra, ne aspak nuk ekzistojmë. Nëse kemi lindur dhe vdesim, atëherë ne nuk jemi sinonim i ekzistencës. Atëherë, përse ne ekzistojmë, mendojmë, mundohemi, veprojmë, punojmë…? A thua, vallë, këto premisa dhe përfundime që na shpijnë drejt kësaj nuk na vënë në një gjendje të ndonjë zbrazëtie ose të ndonjë prerjeje në histori, ose në të qenët që nuk ka kurrfarë vlere!?
E, tani të shohim. Në perspektivën e mësimeve religjioze ky përfundim nuk mban. Nuk mban për një arsye të thjeshtë, se njeriu si qenie, a thua është formë e konceptimit ose iluzion, në veprim ose në realitet; edhe përkundër asaj se mund të jetë dhe të mos jetë, ai ndodhet në një relacion ose komunikim të caktuar. Kotësia e tij për të cilën bëjnë fjalë, për shembull, filozofët bashkëkohorë ekzistencialistë, është e mundshme, sipas perspektivës religjioze, vetëm nëse ai i kthehet vetvetes, subjektivitetit të vet dhe aty shtrëngohet dhe aty mbaron komunikimi i tij. Ai asgjë nuk sheh jashtë vetes ose jashtë asaj “unë”. Në këtë rast ai ngrihet mbi të gjitha krijesat ose qeniet e tjera në botë, madje edhe mbi atë që e krijoi këtë “unë” dhe nga i cili e ka prejardhjen. Tani ai është qendra ose subjekti i botës dhe i gjithë asaj çka ndodhet në të. E gjithë ajo që nuk është sipas masës së këtij subjekti ose të këtij “uni”, është e parëndësishme, e pavlerë, e pakuptimtë. Ai tani është i zoti i universit (antropocentrizëm). Dhe, në fund çka ndodh nga e gjithë kjo qeverisje? Përgjigjja është, thjesht, asgjë. Ai, megjithatë, vdes ose kalon diku tjetër, të ekzistojë ose të mos ekzistojë. Traditat religjioze na mësojnë se ai kalon të ekzistojë, kurse drejtimet filozofike agnostike thonë se me këtë akt përfundon ekzistenca dhe, me sa duket, e njëjta sikur asnjëherë të mos ketë qenë.
Mësimet religjioze, duke përfshirë këtu edhe Islamin, potencojnë anën optimiste të ekzistencës, sepse ajo nuk ndërpritet, thonë ata, e teoritë agnostike dhe ekzistencialiste e potencojnë anën pesimiste, sepse tek ata në qendër të diskursit të tyre është hiçi ose mosekzistimi. Mësimet religjioze i promovojnë vlerat të cilat nuk kanë vetëm kuptim etik, por edhe ontologjik: dashurinë, mëshirën, pendimin, durimin, shpresën, vetëkontrollin, rishqyrtimin i vetvetes, admirimin, respektimin, drithërimën para fshehtësisë që ka krijuar jetën ose të qenët. Këto vlera, të përfaqësuara, për shembull, nga sufizmi, janë forma të ekzistimit dhe forma të njohjes në të cilat njeriu, thjesht, merr pjesë. Ai nuk i krijon ato, por vendos të participojë në realitetin e tyre. Këto njeriun, thjesht, e kthejnë drejt asaj nga e cila synon “uni” i tij – e ky është ekzistimi autentik. Në fakt, këto te mistikët quhen gjendje të shpirtit. Këto gjendje të shpirtit i vijnë shpirtit prej diku, ndodhin, kanë kuptim apriori. Shpirti i njeriut komunikon me to, por edhe ato komunikojnë me të. Për këtë arsye nuk mund të reduktohen, siç i paraqesin sensualistët, në realitet, subjektive, të varura vetëm nga njeriu. Religjionet mësojnë për njohurinë e Zotit, për mëshirën e Zotit, për drejtësinë e Zotit, për dashurinë e Zotit, për dhembshurinë e Zotit… Nuk bëhet fjalë për koncepte statike. Nuk mund të mendosh, e të mos mendosh për asgjë. Nuk mund të duash, e të mos duash asgjë. Nuk mund të jesh i mëshirshëm, e të mos ketë diçka për çka do të bësh mëshirë. Çdo gjë që ndodh në natyrë, thonë mistikët, është dramë e reflekseve të atributeve të Zotit. Këto atribute nuk janë të pranishme vetëm në natyrë. Ato janë aktuale edhe në jetën e njeriut si ideale të cilat njeriu i ka pikësynim, në të cilat merr pjesë, e nuk i përvetëson. Nëse i përvetëson dhe vihet mbi to, atëherë ai i drejton ato i shoqëruar me të gjitha elementet negative të tij. Atëherë drejtësia është e tij, mirësia është e tij, dhembshuria është e tij dhe mund të bëjë me to çka të dojë.
Në mësimet ekzistencialiste dhe agnostike dominojnë anët pesimiste të jetës: ngufatja, ankthi, absurditeti, dëshpërimi, pasiguria, tronditja dhe kotësia e ekzistencës. Këtu nuk ka raporte me përjetësinë. Besimi nuk ekziston. Nuk ka asnjë dalje ose perspektivë. Ndërpritet çdo komunikim. Njeriu bashkëkohor ballafaqohet pikërisht me situata të këtilla, që e vënë në gjendje tjetërsimi ose largësie nga burimi i tij. Për besimtarin situatat e këtilla janë të huaja.
Besimtarët, në përvojën e tyre religjioze, e kërkojnë ose e përjetojnë në thellësitë më të thella të qenies së tyre komunikimin, hapjen drejt misterit para të cilit dridhen dhe fascinohen (misterium, tremendum, fascinosum). Agjërimi në të gjitha religjionet e shpallura është mjeti më i drejtpërdrejtë për vënien e këtij komunikimi. Njeriu e tejkalon vetveten, nuk ndalet tek “uni” i tij, por ai “unë” i tij e kërkon parimin e tij ekzistencial ose atë Jo-Unë. Kjo gjendje e raporteve me përjetësinë, me ndërgjegjen e përhershme në lidhje me të, e cila shprehet, veç tjerash, edhe me agjërim, është një formë e veçantë e ekzistimit, ndryshe nga ekzistimi i zakonshëm, të cilin e jetojmë në jetën e përditshme. Këtu bëhet një prerje në kohë ose kohëzgjatje të pashmangshme. Për shkak se agjërimi, megjithatë, është një ndodhi, një lidhje e njeriut me mbi-kohën dhe mbi-eksperiencën.[:]
Comments are closed.